Duurzaam en lokaal
Bij de productie van geothermie komt nauwelijks CO2, andere emissies of fijnstof vrij. TNO berekent dat geothermie 6x minder CO2 uitstoot dan een cv-etel.
Geothermie is in veel regio’s beschikbaar en wordt dichtbij de afnemers opgewerkt. Het is dus een lokaal product.
Temperatuurbereik en schaalgrootte
Het temperatuurbereik van een geothermieproject hangt af van de diepte van de geologische formatie waaruit het warme water wordt gewonnen. Bij de meest toegepaste vorm van geothermie wordt water met een temperatuur tussen de 70 °C en 90 °C gewonnen (conventionele of reguliere geothermie). Eén conventioneel geothermieproject voorziet 5000 WEQ in basislast van warmte. Zo leverden 31 geothermieprojecten in 2021 samen 6.4 PJ warmte. Lees meer informatie in de factsheet geothermie.
Lagetemperatuur geothermie wordt gewonnen op dieptes tussen 500 en 1500 meter en levert gemiddeld een temperatuur van 40 °C. Lees meer over lagetemperatuur geothermie in warmtenetten in het rapport van Greenvis en EBN.
Bij ultra diepe geothermie (UDG) wordt naar dieptes van 4 km of meer geboord. Deze vorm van aardwarmte levert een temperatuur van 120 °C.
Leveringszekerheid, integratie en vermindering netcongestie
Geothermie is niet afhankelijk van het weer, wind of seizoen. Het is daardoor een voorspelbare en betrouwbare warmtebron. Conventionele geothermie is geschikt voor oudere en minder goed geïsoleerde woningen en/of gebouwen die gebruik maken van een 3e en 4e generatie warmtenet. Dit zijn midden- en hogetemperatuur warmtenetten. Lagetemperatuur geothermie is interessant voor de 5e generatie warmte- en koudenetten die nu in opkomst zijn. Door opwaardering met behulp van collectieve warmtepompen kan het ook ingezet worden voor MT/HT netten.
Voor aardwarmte is relatief weinig elektriciteit nodig vergeleken met een individuele warmtepomp. Daardoor wordt netcongestie tegengegaan. In combinatie met opslag van warmte kan geothermie ook bij hoge vraag in de winter warmte leveren.
Aandachtspunten bij geothermie
De inzet van geothermie kent ook een aantal aandachtspunten. Hieronder vind je een overzicht.
Belangrijkste aandachtspunten
Geothermie wordt gewonnen uit de diepe ondergrond. Goede kennis van de geologie is nodig om het thermische vermogen van het reservoir in te schatten. Ook is veel technische kennis nodig om geothermie reservoirs aan te boren en de geothermie uit de reservoirs te winnen. De inzet van een gespecialiseerde geothermie-ontwikkelaar in een vroeg stadium is daarom noodzakelijk. Lees meer informatie over de technische aspecten van een geothermieproject.
Locatiekeuze: aardwarmte is niet overal toe te passen
In de ondergrond moet voldoende warmte beschikbaar zijn voor de winning. Dit is afhankelijk van de geologische omstandigheden. Op veel plaatsen in Nederland is de ondergrond in kaart gebracht, maar op een aantal plaatsen is nog geen geschikte data. Er wordt hard gewerkt om meer gegevens van deze locaties te verzamelen.
Veiligheid staat altijd centraal. Bij de locatiekeuze wordt voldoende afstand tot natuur- en waterwingebieden gehouden. Daarnaast voert de initiatiefnemer een uitgebreide risicoanalyse uit. De risicoanalyse gebeurt van de onder- en bovengrond op de locatie van het geothermieproject. Sommige locaties vergen extra aandacht:
- Beschermde natuurgebieden en wingebieden voor drinkwater: op deze locaties mag je niet boren. Wel mag onder voorwaarden vanaf een andere locatie met een schuine put onder deze locaties warmte gewonnen worden.
- Aardbevingsgevoelige gebieden: ook hier is geothermie winning niet uitgesloten, maar er is meer aandacht nodig voor de risicoanalyse.
Financiële onzekerheden
Afhankelijk van de diepte is geothermie geschikt om grootschalig duurzame warmte op te wekken. Hogetemperatuur geothermie (diepe geothermie) is alleen kosteneffectief wanneer je duizenden woningen en/of meerdere bedrijven aansluit. Dit moet in de buurt van de winningslocatie zijn. Lagetemperatuur geothermie kan je inzetten bij een lager aantal woningen. Je moet de warmte dan wel opwaarderen met een warmtepomp.
Warmte-infrastructuur
Geothermie heeft een warmtenet nodig om de warmte te leveren. Bij een geschikte locatie voor de winning van geothermie moet ook een warmtenet in de buurt zijn. Anders moet een nieuw warmtenet aangelegd worden. Bij het aanleggen van een warmtenet krijg je te maken met een vollooprisico (risico dat er genoeg gebouweigenaren warmte gaan afnemen). Samenwerking tussen verschillende partijen is noodzakelijk. Dit vraagt de nodige tijd en aandacht.
Hoge investeringskosten
Geothermieprojecten hebben hoge investeringskosten. Een projectontwikkelaar kan een project verzekeren tegen een onverwacht laag vermogen als gevolg van de geologische onzekerheden (garantieregeling). Daarnaast kan hij de SDE++ exploitatiesubsidie aanvragen.
Goede werkprocessen voor veilige geothermie
Bij geothermie wordt geen volume onttrokken aan de ondergrond zoals bij gasvelden wel gebeurd. Opgepompt formatiewater wordt nadat de warmte is onttrokken op een andere plaats in het reservoir teruggepompt. Het volumeverschil is op deze manier minimaal. Ook wordt er in Nederland alleen geboord waar het kan, dus niet bij breukzones e.d. Informeer inwoners hier goed over.
Tijdens de winning vindt continu monitoring plaats
Dit gebeurt met behulp van het landelijk onafhankelijke meetnetwerk van het KNMI. Als er in een uitzonderlijk geval een trilling in de buurt van een geothermie-locatie is, gaat er een melding van KNMI naar het geothermiebedrijf. Het geothermiebedrijf informeert dan direct de gemeente en de omgeving. Zij nemen contact op met SodM en leggen eventueel de winning tijdelijk stil. Er wordt gewerkt aan een schadeprotocol in het geval er schade ontstaat die mogelijk door de productie van geothermie ontstaat.
Fossiele bijvangst
Bij het winnen van geothermie kunnen kleine hoeveelheden aardgas in het water opgelost zijn. Er moet bij het boren en produceren van geothermie altijd veilig gewerkt worden. Dit voorkomt onder andere het risico op brand. Het formatie gas kan gebruikt worden in de piekvoorziening. Dit zorgt voor CO2-emissie. Formatiegassen kunnen ook in oplossing worden teruggepompt via de injectieput.
Vervuiling grond- of oppervlaktewater voorkomen
Een geothermiebedrijf moet zich aan de industriestandaard duurzaam putontwerp en het VGM-Zorgsysteem (veiligheid, gezondheid, milieu) van Geothermie Nederland houden. Ook neemt het bedrijf alle noodzakelijke maatregelen om verontreiniging van het grondwater te voorkomen. Dit is nodig, omdat zout formatiewater corrosie van de verbuizing van de put kan veroorzaken. Dit wordt voorkomen door het gebruik van corrossieremmende vloeistof of door het plaatsen van een extra binnenbuis. De stalen buizen van nieuwere putten hebben een plastic of glasvezel coating. Ze worden allemaal gedeeltelijk dubbelwandig uitgevoerd. De kwaliteit van de putten wordt in de gaten gehouden via monitoring en metingen.
De geothermiebedrijven, overheid en toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen zorgen er gezamenlijk voor dat geothermie veilig gewonnen wordt. Lees ook de Kamerbrief over beleid voor verantwoord omgaan met fysieke risico’s en onzekerheden bij geothermie.