Een kort overzicht:
- Het proces gaat van grof naar fijn.
- Interpreteren eerste resultaten rekenmodel.
- Startanalyse > haalbaarheidsonderzoek > aanbestedingsgereed of vastgesteld warmtekavel.
Een stakeholdersanalyse maak je samen
Het proces van een idee naar de realisatie van een warmtenet is complex, duurt vaak meerdere jaren en bestaat uit verschillende stappen. Bij elke stap krijg je te maken met andere onderwerpen, diepgang en stakeholders. De stappen worden daarom ingedeeld van grof naar steeds meer details. Hoe verder je in het proces komt hoe meer geld en tijd je nodig hebt.
In elke fase komen de onderdelen techniek, organisatie en financiën terug. Deze werk je per fase uit. Daarnaast stel je samen met alle betrokkenen duidelijke (deel)resultaten en go/no go momenten vast. Dit doe je aan het einde van elke stap.
Hieronder zie je een voorbeeld van hoe de stappen eruit kunnen zien.
Stap 1: Is het slim om dit projectidee verder te verkennen?
Het doel in deze fase is vaak om te verkennen of het idee interessant genoeg is om verder uit te werken. Daarbij krijg je een eerste beeld van de financiële en technische haalbaarheid (is er een bron, hoe dichtbebouwd is het afnamegebied). Dit krijg je op basis van openbare informatie en kengetallen.
Bij stap 1 kijk je naar de volgende 3 onderwerpen:
- Stap 1 begint na vaststelling van de transitievisie warmte
- Je wilt deze startwijken of startwijk verder brengen naar een wijkuitvoeringsplan
- De bron checken en stakeholders betrekken
Klik op ' Lees meer' voor meer informatie over stap 1
Stap 1 begint na vaststelling van de transitievisie warmte
Uit deze visie zijn wijken naar voren gekomen als startwijk. Dit zijn plekken waar een overstap naar een andere energiebron voor verwarming het goedkoopst is. Voor het opstellen van de transitievisie warmte kun je gebruik maken van onder andere de Startanalyse.
Je wilt deze startwijken of startwijk verder brengen naar een wijkuitvoeringsplan
Dat doe je op basis van een verdere technische analyse. Daarnaast check je of er draagvlak is onder gebouweigenaren en gebruikers van gebouwen in die wijk. Soms volgt hier een initiatief van bewoners uit, dat bijvoorbeeld kan uitgroeien tot een lokale energiecoö peratie. Kijk voor voorbeelden naar de Lokale Energie Monitor 2019. Als dit niet zo is ben je als gemeente zelf nog in de lead. Hierna volgt een nieuwe ronde van onderzoek. Dit doe je samen met een (deel van) de afnemers om zaken rondom organisatie, techniek en financiën concreter te maken.
De bron checken en stakeholders betrekken
Het kan zijn dat er (nog) geen bestaande bron aanwezig is (bijvoorbeeld bestaand warmtenet, restwarmte, etc.). In deze stap kan wel de optie voor het creë ren van een warmtebron of opwekker (industrië le warmtepompen, WKO, geothermie) bekeken worden.
Ook is het belangrijk om stakeholders (bijv. woningcorporaties, leveranciers van restwarmte, Vve's, netbeheerder) te benaderen om de interesse in dit project te polsen. Zijn de reacties positief? Dan kan besloten worden om naar stap 2 te gaan. Bij deze stap is het belangrijk om stakeholders te informeren en aan te haken. Vergaande besluiten hoeven niet genomen te worden. De inzet van betrokken partijen gaat vaak niet verder dan besteding van enkele uren.
Stap 2: Is het idee concreet genoeg om een intentieovereenkomst te sluiten?
De technische en financiële haalbaarheid breng je in kaart om stakeholders echt mee te krijgen. Elke partij betrek je op een andere manier. Bewoners worden bijvoorbeeld op een andere manier betrokken dan een woningcorporatie of netbeheerder.
Bij stap 2 kijk je verder naar de volgende 5 onderwerpen:
- Je onderzoekt samen of een intentieovereenkomst bereikt kan worden.
- Voor de technische haalbaarheid wordt een schetsontwerp gemaakt.
- Je stelt een businesscase op hoofdlijnen op.
- Er wordt een stakeholdersanalyse gemaakt.
- Voor de technische en financiële uitwerking is vaak externe expertise gewenst.
Klik op ' Lees meer' voor meer informatie over stap 2
Je onderzoekt samen of een intentieovereenkomst bereikt kan worden
Betrek hierbij de stakeholders die financiële gevolgen ervaren aan de keuzes die in dit proces gemaakt worden. Denk hierbij aan:
- Bewoners.
- Woningcorporatie.
- Lokale bedrijven.
- Bron eigenaar (als sprake is van bijvoorbeeld restwarmte bij een fabriek).
- Eigenaar bestaand net (als bijvoorbeeld onderzocht wordt om aan te sluiten op een bestaand net).
- Energieleverancier (deze laatste drie kunnen verschillende partijen zijn).
- Lokale energiecoö peratie (als deze aanwezig is en zij een rol willen / gaan spelen) of de al enthousiaste inwoners die nog niet verenigd zijn in een energiecoö peratie (neem contact op met de helpdesk van het PAW voor meer info).
- Relevante gemeentelijke afdelingen (als investeerder / financier / exploitant / realisatie (voor onderhoud wegen en infra)/ vergunningverlener, etc.).
Voor de technische haalbaarheid wordt een schetsontwerp gemaakt
Het schetsontwerp wordt vaak gemaakt door een advies- of ingenieursbureau. De investeringsraming is hiervoor ongeveer 40% . Dit is een redelijk grove inschatting.
Belangrijk in deze stap is om zeker te stellen of de geselecteerde warmtebron voldoende zekerheid biedt op lange termijn (vaak 20 jaar of langer):
- Is er voldoende capaciteit?
- Hoe hoog is het risico op verminderd vermogen?
- Is er een continue leveringszekerheid (en is er een back-up?)?
- Is de duurzaamheid van de bron conform de gestelde eisen en wensen (zie factsheet Warmtenetten)?
Ook hier heb je gesprekken met de netbeheerder. Er wordt afgestemd of er bezwaren zijn vanuit hun interne planning en/of er plek is onder- en boven de grond voor nieuwe leidingen. Verder wordt hier in beeld gebracht in hoeverre de huizen geschikt zijn voor afname. Als gemeente moet je weten hoe je deze informatie van bewoners verzamelt.
Je stelt een businesscase op hoofdlijnen op
Dit wordt gedaan met de input van alle betrokken partijen, kengetallen, aannames en ervaringscijfers toegespitst op de betreffende wijk en gekozen techniek. Het ECW heeft voor het opstellen van de businesscase een template ontwikkeld die hier goed voor gebruikt kan worden.
De financiële gevolgen worden hierdoor duidelijk. Stakeholders kunnen nu de keuze maken of zij samen verder willen gaan of niet.
Er wordt een stakeholdersanalyse gemaakt
Hierin stel je samen met alle betrokken stakeholders vast welke rollen en belangen elke stakeholder heeft. Ook wordt met de stakeholders besproken onder welke voorwaarden en op welke wijze zij deel willen nemen in het verdere traject. Het eindresultaat van deze stap kan een intentieverklaring zijn. Hierin verklaren de relevante stakeholders dat zij de verdere ontwikkeling van een warmtenet voor de betreffende wijk willen onderzoeken. Daarnaast staat hierin onder welke voorwaarden zij daadwerkelijk deelnemen. Het is daarom noodzakelijk dat alle stakeholders de besluitvormingsprocessen van de eigen organisatie op tijd starten. Het zijn namelijk vaak de bestuurders die een intentieverklaring ondertekenen.
Voor de technische en financiële uitwerking is vaak externe expertise gewenst
De uitwerking is vrij specialistisch waardoor de financiële en technische expertise voor deze fase vaak bij é é n partij te vinden is. Stel je vragen aan andere gemeenten die dit eerder hebben gedaan. Zij hebben vaak een beeld van de partijen en hun expertise. Het ECW heeft ook een lijst met partijen die gemeenten voor advies kunnen vragen.
Stap 3 Is het projectplan realistisch en uitvoerbaar?
In deze stap kijk je samen kritisch naar het technisch ontwerp en de businesscase. Hieruit moet duidelijk worden welke onzekerheden en risico's er zijn en wie deze draagt. Het is ook verstandig om in deze fase een marktconsultatie te doen, waarbij de conceptplannen kunnen worden voorgelegd aan bijvoorbeeld een aantal warmtebedrijven. Hieruit blijkt of marktpartijen geï nteresseerd zijn in de ontwikkeling van een warmtenet en waar eventueel ruimte voor verbetering is. Technisch wordt toegewerkt naar een voorlopig ontwerp, waarbij de risico's duidelijk naar voren komen. De bijbehorende investeringsraming is daarbij circa +/- 25%. Op basis hiervan wordt ook de businesscase doorgerekend, waarbij ook een gevoeligheids- en risicoanalyse wordt uitgevoerd. Er wordt vastgelegd welke partij welke risico's voor haar rekening neemt. Het gaat hier dan bijvoorbeeld om:
- vollooprisico.
- prijsstijgingen.
- afwijkende warmtevraag, etc.
Houd voor ogen dat er toegewerkt wordt naar een uitvraag in de markt. Hoe minder onduidelijkheden, risico's en losse eindjes, hoe interessanter een project is voor een warmtebedrijf. Ook wordt in deze stap vastgelegd hoe een project of kavel in de markt gezet gaat worden: Welke procedure en onder welke voorwaarden? is hier de centrale vraag. Uiteraard is het van belang om met de stakeholders overeenstemming te bereiken over de uitwerking van alle onderdelen in deze stap. Heldere afspraken over de levering vanuit de bron en een duidelijk participatieplan voor bewoners horen hierbij. Omdat stakeholders, naarmate het proces vordert, meer technische en financiële keuzes gaan vastleggen wordt de mate van organisatie van besluitvorming voor deze partijen steeds belangrijker. Ga daarom tijdens deze stap regelmatig na of bij alle stakeholders het besluitvormingsproces goed is geregeld.
Meer informatie
- Checklist voor de procesinrichting van de ontwikkeling van een warmtenet. In deze checklist zijn de verschillende stappen in de verschillende fasen overzichtelijk in kaart gebracht.
- Met het Dashboard Eindgebruikerskosten krijgen gemeenten inzicht in de eindgebruikerskosten van verschillende warmtestrategieë n voor eigenaar-bewoners, huurders van corporatiewoningen en huurders van particuliere huurwoningen.
- Platform 31 heeft een uitgebreide publicatie op haar website geplaatst over het inrichten van de besluitvorming over de energietransitie: Innovatie-in-besluitvorming-richting-aardgasvrije-wijken . In de handreiking voor gebiedsgerichte warmte-uitwisseling staan ook nuttige tips en diverse instrumenten bij de procesinrichting.
- Hier Opgewekt geeft meer informatie over warmtenetten.
- Hoe zien de verschillende technieken er in de praktijk uit? Waar loop je tegenaan? In de rubriek Technieken uit de praktijk lees je ervaringen en krijg je tips uit praktijkprojecten van collega-gemeenten en hun stakeholders.